Zioła od wieków były wykorzystywane w medycynie, uważano, że mają właściwości lecznicze i profilaktyczne, również w zakresie pozytywnego wpływu na mózg, myślenie i pamięć. Obecnie naukowcy sprawdzają ile prawdy jest w dawnych wierzeniach i badają właściwości różnych roślin. W ostatnich latach szczególną uwagę zwracają na bakopę drobnolistną, zwaną również brahmi. Ta roślina ajurwedyjska, czczona w tradycyjnej medycynie indyjskiej za zdolność do „wyostrzania” intelektu, była przedmiotem licznych badań, które miały na celu zbadanie jej skuteczności w poprawie funkcji poznawczych (Russo i Borrelli, 2005; Rajan i in., 2015; Nemetchek i in., 2017).
Badania sugerują, że bakopa może działać poprzez hamowanie szlaków zapalnych w mózgu. W szczególności wykazano, że bakopa hamuje uwalnianie cytokin prozapalnych, takich jak TNF-α i IL-6, które są powiązane z upośledzeniem funkcji poznawczych (Nemetchek i in., 2017).
Mechanizmy molekularne leżące u podstaw właściwości nootropowych bakopy, czyli wpływających na poprawę pamięci i koncentracji, były przedmiotem kilku badań. Naukowcy odkryli, że leczenie bakopą może zmieniać ekspresję genów, zwłaszcza w obrębie układu serotoninergicznego, który odgrywa kluczową rolę w procesach poznawczych (Rajan i in., 2015).
Oprócz działania przeciwzapalnego bakopa ma również właściwości przeciwutleniające, chelatujące metale oraz cholinergiczne, które mogą przyczyniać się do jej zdolności poprawy funkcji poznawczych (Stough i in., 2015; Russo i Borrelli, 2005; Rajan i in., 2015).
Ponadto, badania z udziałem ludzi, którzy doświadczają zaburzeń poznawczych pokazują, że suplementacja bakopy poprawia sprawność poznawczą mierzoną testami psychologicznymi i metodami obrazowania pracy mózgu.
Badanie przeprowadzone przez Zanottę i współpracowników (2014) miało na celu ocenę wpływu suplementu diety zawierającego ekstrakty z bakopy drobnolistnej, astaksantyny, fosfatydyloseryny i witaminy E na funkcje poznawcze u osób z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi (MCI). W badaniu wzięły udział 104 osoby (średni wiek 72 lata) z wyjściowym wynikiem w skali Mini-Mental State Examination (MMSE) 26,0 ± 2,0. Uczestnicy przyjmowali jedną tabletkę suplementu dziennie przez 60 dni. Sprawność poznawczą oceniano za pomocą podskali poznawczej Alzheimer’s Disease Assessment Scale (ADAS-cog) oraz testu rysowania zegara (CDT) zarówno na początku badania, jak i po okresie suplementacji. Wyniki pokazały znaczną poprawę funkcji poznawczych. Najbardziej zauważalna była poprawa w zakresie pamięci roboczej. Suplement był dobrze tolerowany, zgłoszono tylko jedno łagodne zdarzenie niepożądane. Odkrycia te sugerują, że suplement ma potencjał w poprawie funkcji poznawczych u pacjentów z MCI, chociaż konieczne są dalsze badania z grupą kontrolną oraz dłuższe okresy obserwacji, aby potwierdzić te wyniki.
Należy jednak zauważyć, że w tym badaniu bakopa drobnolistna była stosowana w połączeniu z innymi naturalnymi związkami, więc indywidualny wpływ bakopy na obserwowane efekty nie może być ostatecznie określony (Zanotta i in., 2014). Powyższe badanie miało jednak charakter eksploracyjny, co oznacza, że miało na celu dostarczenie wstępnych dowodów uzasadniających bardziej rygorystyczne randomizowane badania kontrolowane dotyczące korzyści poznawczych suplementacji bakopą drobnolistną. Nie miało ono grupy kontrolnej, co oznacza, że nie można było wykluczyć efektu placebo. W związku z tym możliwe, że zaobserwowana poprawa była spowodowana oczekiwaniami lub innymi czynnikami, takimi jak efekt treningu.
Najsilniejsze dowody na skuteczność suplementów lub leków pochodzą z randomizowanych badań kontrolowanych, które są uważane za złoty standard w ocenie skuteczności interwencji.
Jedno z takich badań oceniało wpływ 12-tygodniowego spożycia bakopy drobnolistnej na uwagę, myślenie, pamięć roboczą u zdrowych osób starszych. Badano również aktywność układu cholinergicznego i serotoninergicznego. Sześćdziesięciu uczestników (średni wiek 62,62 lata), w tym 23 mężczyzn i 37 kobiet, otrzymywało standaryzowany ekstrakt z bakopy drobnolistnej (300 i 600 mg) lub placebo raz dziennie. Wyniki wykazały, że grupa leczona bakopą drobnolistną wykazała znaczną poprawę pamięci roboczej, co potwierdzono nie tylko wynikami w testach psychologicznych, ale również pomiarami EEG. Osoby, które otrzymywały 300 mg dziennie, wykazywały lepszą ciągłość uwagi i jakość pamięci już po 4 tygodniach, z dalszą poprawą obserwowaną nawet 4 tygodnie po zakończeniu interwencji. Osoby spożywające 600 mg/dzień wykazywały istotny wzrost sprawności pamięci w 4 tygodniu, z dalszą poprawą sprawności uwagi w 8 i 12 tygodniu. Badanie wykazało również znaczną redukcję aktywności acetylocholinoesterazy (AChE) w osoczu, szczególnie w grupie 300 mg/dzień, co sugeruje, że bakopa drobnolistna poprawia funkcje poznawcze częściowo poprzez hamowanie aktywności AChE. Podczas badania nie zgłoszono żadnych poważnych działań niepożądanych ani toksyczności (Peth-Nui i in., 2012).
Przedstawione badania sugerują, że bakopa drobnolistna, może poprawiać uwagę, przetwarzanie poznawcze i pamięć roboczą u osób starszych poprzez swoje działanie przeciwutleniające i modulację funkcji cholinergicznej (Peth-Nui i in., 2012; Zanotta i in., 2014). Ze względu na opisane powyżej wyniki, naukowcy badają Bacopa minneri pod kątem terapeutycznego działania również w chorobie Alzheimera.
Chociaż większość badań nad bakopą drobnolistną koncentrowała się na jej potencjalnych korzyściach u zdrowych osób dorosłych lub osób z pogorszeniem funkcji poznawczych związanym z wiekiem, wstępne dowody sugerują, że może ona być również przydatna w leczeniu zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD).
Bhardwaj i współpracownicy (2023) dokonali przeglądu różnych badań nad wpływem bakopy drobnolistnej, podkreślając jej pozytywny wpływ na pamięć, uwagę i ogólną wydajność poznawczą zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Przegląd sugeruje, że bakopa drobnolistna może być bezpiecznym i skutecznym sposobem na poprawę funkcji poznawczych, chociaż potrzebne są dalsze badania, aby potwierdzić jej długoterminowe skutki i określić optymalne dawki. Podobnych wniosków dostarczył przegląd przeprowadzony przez zespół pod kierownictwem Kongkeaw (2014).
Randomizowane, podwójnie zaślepione badanie oceniało wpływ ekstraktu z bakopy drobnolistnej u indyjskich dzieci w wieku 6-8 lat. Badanie wykazało, że dzieci otrzymujące ekstrakt przez 12 tygodni wykazały poprawę w testach uwagi i zapamiętywania w porównaniu z dziećmi otrzymującymi placebo. Zauważono, że bakopa łagodziła objawy ADHD u trojga dzieci, rodzice zaobserwowali poprawę koncentracji, zmniejszoną impulsywność i lepsze wyniki w nauce (Bhardwaj i in., 2023).
Domniemane mechanizmy, dzięki którym bakopa drobnolistna może być korzystna w ADHD, obejmują jej zdolność do zwiększania cholinergicznej neurotransmisji, zmniejszania stresu oksydacyjnego oraz poprawy neuroplastyczności i połączeń mózgowych. Jednak potrzeba zdecydowanie więcej badań klinicznych, aby w pełni wyjaśnić skuteczność i bezpieczeństwo bakopy w leczeniu ADHD.
Należy pamiętać, że na rynku istnieje wiele preparatów zawierających bakopę drobnolistną, które nie są standaryzowane pod względem zawartości składników aktywnych. Oznacza to, że ich skuteczność i bezpieczeństwo mogą się różnić. Dlatego przekładając wyniki badań naukowych na rekomendacje dotyczące stosowania bakopy drobnolistnej, należy zachować szczególną ostrożność. Zioła mogą znacząco obniżyć lub nasilić działanie przyjmowanych leków.
Dodatkowo, każdy suplement diety, nawet jeśli nie wymaga recepty, może wchodzić w interakcje z zażywanymi lekami. Dlatego przed rozpoczęciem suplementacji bakopą drobnolistną, zawsze należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, szczególnie jeśli cierpisz na jakiekolwiek choroby przewlekłe lub przyjmujesz leki na receptę.
To, co odróżnia sumplementy od leków to fakt, że skład leków, w zakresie zawartości substancji aktywnej, jest ściśle określony, a jakość szczegółowo badana przez odpowiednie instytucje nadzorujące. W przypadku suplementów diety nie ma takiej gwarancji. Nawet jeśli na opakowaniu znajduje się deklaracja dotycząca zawartości składników aktywnych, nie ma regularnych kontroli nadzorujących, które potwierdzałyby jej prawdziwość. Oznacza to, że w danym preparacie może znajdować się inna ilość substancji aktywnej niż deklarowana, co może wpływać na jego skuteczność i bezpieczeństwo. Problem dotyczy zwłaszcza preparatów ziołowych i opartych na grzybach.
Do wniosków na temat słabej jakości suplementów prowadzą często wyniki analiz organizacji pozarządowych, a nie producentów. W Polsce działa Fundacja Badamy Suplementy, która prowadzi niezależne badania suplementów diety dostępnych na rynku. Ich wyniki często ujawniają nieprawidłowości, takie jak:
Russo, A., & Borrelli, F. (2005, April 1). Bacopa monniera, a reputed nootropic plant: an overview. Elsevier BV, 12(4), 305-317. https://doi.org/10.1016/j.phymed.2003.12.008
Rajan, K E., Preethi, J., & Singh, H K. (2015, January 1). Molecular and Functional Characterization ofBacopa monniera: A Retrospective Review. Hindawi Publishing Corporation, 2015, 1-12. https://doi.org/10.1155/2015/945217
Nemetchek, M D., Stierle, A A., Stierle, D B., & Lurie, D I. (2017, February 1). The Ayurvedic plant Bacopa monnieri inhibits inflammatory pathways in the brain. Elsevier BV, 197, 92-100. https://doi.org/10.1016/j.jep.2016.07.073
Stough, C., Singh, H K., & Zangara, A. (2015, January 1). Mechanisms, Efficacy, and Safety ofBacopa monnieri(Brahmi) for Cognitive and Brain Enhancement. Hindawi Publishing Corporation, 2015, 1-2. https://doi.org/10.1155/2015/717605
Zanotta, D., Puricelli, S., & Bonoldi, G. (2014, February 1). Cognitive effects of a dietary supplement made from extract of Bacopa monnieri, astaxanthin, phosphatidylserine, and vitamin E in subjects with mild cognitive impairment: a noncomparative, exploratory clinical study. Dove Medical Press, 225-225. https://doi.org/10.2147/ndt.s51092
Peth-Nui, T., Wattanathorn, J., Muchimapura, S., Tong-Un, T., Piyavhatkul, N., Rangseekajee, P., Ingkaninan, K., & Vittaya-areekul, S. (2012, January 1). Effects of 12-WeekBacopa monnieriConsumption on Attention, Cognitive Processing, Working Memory, and Functions of Both Cholinergic and Monoaminergic Systems in Healthy Elderly Volunteers. Hindawi Publishing Corporation, 2012, 1-10. https://doi.org/10.1155/2012/606424
Bhardwaj, S., Rathee, V S., & Rathee, N K. (2023, June 4). Efficacy of Bacopa Monnieri in Enhancing Cognitive Outcomes and Its Therapeutic Potential for ADHD: A Metasynthesis
Kongkeaw, C., Dilokthornsakul, P., Thanarangsarit, P., Limpeanchob, N., & Scholfield, C N. (2014, January 1). Meta-analysis of randomized controlled trials on cognitive effects of Bacopa monnieri extract. Elsevier BV, 151(1), 528-535. https://doi.org/10.1016/j.jep.2013.11.008
Dhanasekaran, M., Tharakan, B., Holcomb, L A., Hitt, A R., Young, K., & Manyam, B V. (2007, September 20). Neuroprotective mechanisms of ayurvedic antidementia botanical Bacopa monniera. Wiley, 21(10), 965-969. https://doi.org/10.1002/ptr.2195
Mitra-Ganguli, T., Kalita, S., Bhushan, S., Stough, C., Kean, J., Wang, N., Sethi, V., & Khadilkar, A. (2017, November 17). A Randomized, Double-Blind Study Assessing Changes in Cognitive Function in Indian School Children Receiving a Combination of Bacopa monnieri and Micronutrient Supplementation vs. Placebo. Frontiers Media, 8. https://doi.org/10.3389/fphar.2017.00678
Poniższy post jest kopią wpisu na Facebooku, który opublikowałem 14 lutego 2025. Na początku to, co miało być na końcu, wiadomość
Jak bacopa minneri działa na mózg? Zioła od wieków były wykorzystywane w medycynie, uważano, że mają właściwości lecznicze i profilaktyczne,
Obszar leczenia choroby Alzheimera przeszedł znaczącą zmianę dzięki niedawnej rejestracji lecanemabu przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA). Lecanemab,
Poniższy post jest kopią wpisu na Facebooku, który opublikowałem 14 lutego 2025. Na początku to, co miało być na końcu, wiadomość
Obszar leczenia choroby Alzheimera przeszedł znaczącą zmianę dzięki niedawnej rejestracji lecanemabu przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA). Lecanemab,
Ośrodek Zdrowia i Rozwoju Propsyche w Bydgoszczy oferuje nowoczesne i skuteczne leczenie dla dzieci, dorosłych oraz seniorów na każdym etapie życia.
Ośrodek Zdrowia i Rozwoju Propsyche w Bydgoszczy oferuje nowoczesne i skuteczne leczenie dla dzieci, dorosłych oraz seniorów na każdym etapie życia.
Copyright 2025 © Propsyche & Studio A7
