Pomoc dla osób nieheteroseksualnych

W dużej mierze stres mniejszościowy doświadczany przez osoby nieheteroseksualne, bierze się ze stygmatyzacji, dyskryminacji i przemocy, których mogą doświadczać w przestrzeni społecznej.

Psychoterapia ukierunkowana na leczenie problemów psychicznych, których doświadczają osoby nieheteroseksualne, zarówno kobiety, jak i mężczyźni, opiera się na ogólnych metodach i technikach pracy psychoterapetycznej. Praca z osobami nieheteroseksualnymi, powinna jednak uwzględniać także specyficzną realność życia lesbijek, gejów lub osób biseksualnych, która często obarczona jest mniej typowym rodzajem stresu, nazywanym stresem mniejszościowym. Innym ważnym zjawiskiem w terapii osób, które identyfikują się jako osoby nieheteroseksualne, jest zinternalizowana homofobia. Negatywny stosunek do swojej osoby i własnej seksualności ze względu na doświadczane seksualne zainteresowanie osobami tej samej płci.

Stres i stresory jako zjawiska powszechne

Wszyscy słyszeliśmy o tym, czym jest stres. Każdy z nas doświadcza go w codziennych sytuacjach: począwszy od wysiłku związanego z wyjściem z domu o poranku do szkoły lub pracy, przez zmaganie się z komunikacją w często niełatwych relacjach z innymi ludźmi, aż po zastanawianie się nad konsekwencjami naszego zachowania i planowanie przyszłości. Stres czasem mobilizuje nas do większego przyłożenia się, postarania się trochę bardziej, ale niekiedy nas przerasta. Doświadczany przez długi czas, nieprzerwany stres, prowadzić może do wypalenia, wyczerpania, ogólnego zniechęcenia, a nierzadko także do choroby lub do utrwalenia się niekorzystnych dla relacji wzorców funkcjonowania, np. unikania pewnych kobiet lub mężczyzn, unikania poznawania nowych osób w obawie przed krytyką itp.

Na skutki długotrwałego stresu może pomóc psychoterapia.
Doświadczany przez długi czas, nieprzerwany stres, prowadzić może do wypalenia, wyczerpania, ogólnego zniechęcenia, a nierzadko także do choroby lub do utrwalenia się niekorzystnych dla relacji wzorców funkcjonowania.

W psychologii badania nad stresem i jego wpływem na funkcjonowanie człowieka mają długą historię. Ich wyniki w sposób jednoznaczny ukazały szkodliwość długotrwałego, przewlekłego stresu dla zdrowia psychicznego oraz jego potencjał podnoszenia naszej wydajności, gdy poziom stresu nie jest zbyt wysoki. Efektem badań jest m.in. wiedza o tym, że stres, który przeżywamy może być mniejszy lub większy, w zależności od naszego przygotowania lub sposobu myślenia o nim oraz, że psychoterapia jest skuteczną metodą leczenia negatywnych efektów stresu, zarówno tego krótkotrwałego, jak i chronicznego, przeżywanego latami1, 2.

Stresorem może być prawie wszystko. Medyczne i psychologiczne definicje stresu zwracają uwagę na fakt, że stresor to taka sytuacja, osoba lub zjawisko, które sprawia, że nasz organizm przestaje funkcjonować w optymalny sposób, bo wymagania przekraczają nasze możliwości3. Stresorem może być także to, w jaki sposób ktoś nas traktuje, jak się o nas wypowiada, czy czego możemy się spodziewać ze strony innych osób.

Czym jest stres mniejszościowy?

Specyficznej sytuacji doświadczają osoby nieheteroseksualne (geje, lesbijki i osoby biseksualne). Stresorem może być bowiem także sytuacja społeczna. Nie musi wówczas chodzić o pojedyncze wydarzenie, ale także pewien „ogólny klimat” społeczny, stosunek społeczeństwa do danej grupy. W przypadku osób nieheteroseksualnych, tego typu stresorami mogą być m.in. publiczna krytyka i obraźliwe określenia, które padają pod adresem tej grupy społecznej z ust polityków, brak pewnych możliwości prawnych, lęk przed odrzuceniem w momencie ujawnienia swojej nieheteroseksualnej orientacji rodzinie oraz wszelkie inne przejawy dyskryminacji4. Tego typu sytuacje doświadczane przez osoby nieheteroseksualne, czy szerzej nieheteronormatywne, składają się na stres mniejszościowy. Tym określeniem opisujemy rodzaje stresorów, których doświadcza grupa mniejszościowa – w tym wypadku między innymi: lesbijki, geje, osoby biseksualne oraz transseksualne. Stres mniejszościowy może dotyczyć także innych grup mniejszościowych, np. grup wyznaniowych czy grup etnicznych. Pojęcie to nie opiera się na jednej teorii, lecz czerpie z różnych koncepcji teoretycznych zarówno z obszaru psychologii, jak i socjologii4.

W dużej mierze stres mniejszościowy, którego doświadczają osoby nieheteroseksualne w codziennym życiu, bierze się ze stygmatyzacji, dyskryminacji i przemocy (psychicznej lub fizycznej), które można zaobserwować w przestrzeni społecznej. Stres mniejszościowy ma charakter chroniczny. Może prowadzić do wykształcenia w osobie, która go doświadcza głęboko zakorzenionego wyobrażenia i oczekiwania, że zostanie ona przez innych potraktowana źle, agresywnie lub zostanie odrzucona, gdy ujawniona zostanie jej orientacja seksualna.

Ważne by zaznaczyć, że wykształcone oczekiwania i wyobrażenia dotyczą zawsze sytuacji, które mają realnie miejsce, np. pobicia, obraźliwe wypowiedzi publiczne na temat gejów i lesbijek, odrzucenie przez znajomych i rodzinę w momencie coming-out’u (ujawnienie swojej nieheteroseskualnej orientacji). Wielokrotnie słysząc o tym i obserwując te zjawiska, osoba nieheteroseksualna zaczyna żyć w poczuciu, że spotka to także ją i jedynym sposobem na ustrzeżenie się przed takimi negatywnymi doświadczeniami jest ukrywanie własnej orientacji seksualnej przed społeczeństwem. Stres mniejszościowy może u osób nieheteroseksualnych przyczyniać się do rozwinięcia się lub nasilenia szeregu zaburzeń psychicznych, takich jak zaburzenia depresyjne, lękowe, zaburzenia osobowości, trudności w relacjach itp.

Psychoterapia jako metoda leczenia stresu mniejszościowego

Celem psychoterapii w przypadku stresu mniejszościowego jest znalezienie sposobów konstruktywnego radzenia sobie z nim oraz obniżenie negatywnych konsekwencji jego wpływu na codzienne doświadczenie osoby nieheteroseksualnej. Pomocne może być zidentyfikowanie i zrozumienie źródeł lęku oraz obniżonego nastroju, zmodyfikowanie oczekiwań, które mogą automatycznie pojawiać się w przeżyciu osoby nieheteroseksualnej w kontakcie z nowo poznanymi osobami. Ważne jest także omówienie procesu ujawniania swojej orientacji seksualnej przyjaciołom, rodzinie, znajomym, jeśli taką potrzebę ma osoba nieheteroseksualna. Zauważmy, że nikt nie ma obowiązku ujawniania swojej orientacji seksualnej innym i za każdym razem decyzja ta powinna być autonomicznym krokiem podejmowanym przez osobę, której dotyczy.

Osoby nieheteronormatywne mogą doświadczać stresu mniejszościowego
Osoby nieheteroseksualne narażone są często na jawną i ukrytą dyskryminację oraz przemoc związaną z tzw. homofobią, co może utrudniać zaakceptowanie własnej seksualności i przekładać się na trudności w bliskich związkach.

W procesie psychoterapii osób nieheteroseksualnych, tak jak w przypadku każdej innej osoby, kluczowa jest otwarta i rozumiejąca postawa psychoterapeuty. Osoby nieheteroseksualne mogą mieć różne negatywne doświadczenia ze specjalistami pracującymi w szeroko rozumianej ochronie zdrowia: lekarzami, psychologami, pielęgniarkami, terapeutami itp. Wejście w kontakt i zaufanie psychoterapeucie może być także wyzwaniem dla osoby, która zgłasza się do gabinetu psychoterapeutycznego po raz pierwszy. W przypadku osób nieheteroseksualnych, ze względu na doznawany stres mniejszościowy, lęk przed odrzuceniem lub krytyką, może być większy i trudniejszy do zniesienia, aniżeli w przypadku osoby, która nie doznaje tego rodzaju stresu. Stąd osobom nieheteroseksualnym łatwiej jest skorzystać z usług psychoterapeuty lub psychoterapeutki, którzy otwarcie deklarują, że ich gabinet jest przyjazdy osobom nieheteroseksualnym i nieheteronormatywnym. W PROPSYCHE uznajemy, że nieheteroseksualność jest jednym z normatywnych przejawów zdrowia seksualnego.

O prowadzonej w PROPSYCHE terapii, oferowanej pomocy psychologicznej i konsultacjach przeczytasz tutaj.


Piśmiennictwo:

  1. Heszen, I., Sęk, H. (2007). Psychologia zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  2. Cierpiałkowska, L., Sęk, H. (red.) (2018). Psychologia kliniczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  3. Gregorczuk, A. (2008). Pojęcie stresu w medycynie
    i psychologii. Psychiatria, 5(3), ss. 111-115.
  4. Iniewicz, G., Grabski, B., Mijas, M. (2012). Zdrowie psychiczne osób homoseksualnych i biseksualnych – rola stresu mniejszościowego. Psychiatria Polska, XLVI(4), ss. 649-663.

Uwaga

Treści z serwisu www.pro-psyche.pl mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem Serwisu a jego psychiatrą, psychoterapeutą, psychologiem lub innym specjalistą zdrowia psychicznego. Serwis ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w naszym Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Właściciel oraz administrator serwisu nie ponoszą żadnych konsekwencji wynikających z wykorzystania informacji zawartych w Serwisie.

Autor: Łukasz Warchoł

Psycholog, psychoterapeuta, psychoseksuolog, neuropsycholog, pasjonat naukowej psychologii, wykładowca i trener. Często zachodzi w głowę, jak empatycznie uchwycić indywidualność i niepowtarzalność człowieka. Miłośnik gór i wszelakiej, także tej nizinnej, aktywności fizycznej.

17 listopada 2019