ADHD dotyka milionów osób na całym świecie. Choć często jest kojarzone z bardzo ruchliwymi dziećmi mającymi trudności z koncentracją w szkole, to zaburzenie wykracza daleko poza salę lekcyjną, wpływa na każdy aspekt życia, od relacji międzyludzkich po wykonywanie codziennych zadań. ADHD charakteryzuje się trzema objawami: problemami z uwagą, impulsywnością oraz nadmierną aktywnością. Jednak sposób, w jaki objawia się ono u poszczególnych osób, może być bardzo zróżnicowany.

Nowe metody leczenia ADHD w Bydgoszczy

Dla dziecka z ADHD, próba skupienia się na lekcji może być czymś prawie niemożliwym. Dla dorosłego ADHD oznaczać trudności z dokończeniem zadań w pracy, zarządzaniem domowymi finansami, utrzymaniem porządku w otoczeniu. ADHD jest nie tylko „problemem z koncentracją” – to złożone zaburzenie, które może prowadzić do frustracji, niskiej samooceny i problemów w interakcjach społecznych.

Pomimo tych wyzwań, osoby z ADHD często wykazują się kreatywnością, zdolnością do myślenia nieszablonowego i energią, która, gdy jest odpowiednio kierowana, może przynieść bardzo ciekawe rezultaty. Rozumienie ADHD, jego wyzwań oraz potencjału jest kluczowe dla rozwoju skutecznych strategii wsparcia, które pomogą w pełni wykorzystać unikalne talenty i możliwości osób z tym zespołem.

W ostatnich latach, obok tradycyjnych metod leczenia, takich jak: farmakoterapia i terapia behawioralna, coraz większą uwagę zwraca się na innowacyjne podejścia, w tym terapię tDCS (transcranial Direct Current Stimulation), czyli mikropolaryzację mózgu. W artykule tym przyjrzymy się, jak ta metoda może pomóc osobom z ADHD. W Propsyche prowadzimy diagnozę psychologiczną i psychiatryczną ADHD. Oferujemy wsparcie psychologiczne, psychoterapię i leczenie farmakologiczne dostosowane do potrzeb osób z zaburzeniami uwagi. Mikropolaryzacja mózgu, którą wprowadziliśmy w ośrodku jest dodatkową możliwością terapeutyczną również w ADHD.

Czym jest tDCS (mikropolaryzacja mózgu)?

tDCS to nieinwazyjna technika stymulacji mózgu. Jest to urządzenie, które dostarcza za pomocą przyłożonych do głowy elektrod delikatnej, bezpiecznej stymulacji prądem. Dwie elektrody (anodę i katodę) umieszcza się w specjalnym czepku. Stymulacja prądem stałym ma na celu poprawę plastyczności neuronalnej, co może przyczyniać się do lepszego funkcjonowania poznawczego i emocjonalnego.

tDCS jest wykorzystywany w różnych zaburzeniach neurologicznych i psychicznych. W Propsyche stosujemy tDCS m.in. w leczeniu zaburzeń depresyjnych, zaburzeń lękowych oraz w terapii neuropsychologicznej dzieci i dorosłych.

W zależności od dominujących objawów oraz dynamiki doświadczanych trudności określa się tzw. protokół leczenia – liczbę sesji stymulacji, intensywność prądu oraz lokalizację na głowię, w której umieszczone zostaną elektrody. Więcej na temat tego, czym jest tDCS przeczytasz tutaj.

Jak tDCS może pomóc w ADHD?

Wyniki obecnych badań naukowych pozwalają optymistycznie spojrzeć na wykorzystanie mikropolaryzacji w łagodzeniu zaburzeń uwagi, pamięci operacyjnej i impulsywności, które występują w ADHD. Najczęściej poddawane stymulacji tDCS u osób z ADHD obszary mózgu to grzbietowo-boczna kora przedczołowa (dlPFC) – zarówno prawa, jak i lewa. Poza tym często badane są takie okolice, jak kora nadoczodołowa (obustronnie; OFC) oraz prawy dolny zakręt czołowy.

Wybór tych lokalizacji wynika z założeń teoretycznych oraz wyników badań eksperymentalnych. To właśnie obszary czołowe związane są w największej mierze z naszą zdolnością do koncentracji uwagi, kontroli impulsów, czy pamięcią roboczą. Ostatnie metaanalizy badań neuroobrazowych w ADHD potwierdziły obniżoną aktywność zarówno grzbietowo-bocznych, jak i przyśrodkowych regionów kory przedczołowej u tych osób. Obniżona aktywność tych obszarów wiązała się z większym nasileniem objawów oraz większą liczbą błędów w zadaniach mierzących sprawność uwagi i pamięci.

Dla niektórych deficytów funkcji poznawczych związanych z korą przedczołową, takich jak pamięć robocza, ustalono związek między miejscem stymulacji (tj. lewa grzbietowo-boczna kora przedczołowa) a specyfiką deficytu. W innych deficytach, takich jak hamowanie reakcji, zaangażowane są zarówno lewe, jak i prawe okolice grzbietowo-bocznej kory przedczołowej. Niemniej jednak, prawa grzbietowo-boczna kora przedczołowa, która wydaje się być bardziej istotna w ADHD z upośledzoną kontrolą kontrolowania impulsywności, nie została jeszcze dostatecznie zbadana.

Jaka badana jest skuteczność tDCS w ADHD?

tDCS badany jest w podobny sposób jak leki. Najcenniejszych i najbardziej wiarygodnych dowodów dostarczają randomizowane badania z podwójną ślepą próbą. Oznacza to, że ani badacz, ani osoba badana nie wiedzą, czy otrzymują lek (w tym wypadku stymulację), czy placebo (założony czepek bez stymulacji). W ramach jednego z takich badań, które zostało opublikowane w czasopiśmie Psychiatry Research wykorzystano protokół tDCS, polegający na stosowaniu prądu o natężeniu 2 mA przez 20 minut dziennie przez 5 dni, przy użyciu anody (elektroda dodatnia) nad prawym przednim zakrętem mózgu i katody (elektroda ujemna) nad lewym przednim zakrętem mózgu. Wyniki wykazały, że po aktywnej stymulacji tDCS uczestnicy uzyskali poprawę w zakresie nieuwagi w porównaniu z grupą, która otrzymywała stymulację placebo. Wyniki te sugerują, że krótkotrwałe zastosowanie tDCS u dorosłych pacjentów z ADHD przyniosło redukcję objawów, utrzymującą się także po zakończeniu leczenia. Niewątpliwie istnieje potrzeba przeprowadzenia przyszłych badań na większych grupach pacjentów.

Stwierdzono, że anodalna mikropolaryzacja przyczyniła się do zmniejszenia symptomów nieuwagi i impulsywności w grupie nastolatków z ADHD w porównaniu do grupy otrzymującej stymulację pozorowaną

W innym badaniu stymulacji poddawano lewą korę przedczołową. U osób z ADHD, które często wykazują zarówno zmniejszoną aktywność tej części mózgu, jak i problemy z pamięcią roboczą, istnieje przypuszczenie, że regulacja aktywności kory przedczołowej za pomocą tDCS może poprawiać funkcjonowanie pamięci roboczej oraz łagodzić objawy ADHD. W celu sprawdzenia tej hipotezy, piętnaścioro nastolatków z ADHD (w wieku od 12 do 16 lat, w tym trzy dziewczyny i dwunastu chłopców) zostało objętych leczeniem zastosowanym według randomizowanego, podwójnie ślepego, kontrolowanego placebo, krzyżowego schematu. Leczenie to polegało na stosowaniu 1 mA anodalnej tDCS w obszarze lewej grzbietowo-bocznej kory przedczołowej lub zabiegu pozorowanego (placebo), trwających przez 5 dni, z dwutygodniową przerwą między poszczególnymi sesjami. Stwierdzono, że anodalna mikropolaryzacja przyczyniła się do zmniejszenia symptomów nieuwagi i impulsywności w grupie nastolatków z ADHD w porównaniu do grupy otrzymującej stymulację pozorowaną. Dodatkowo, odnotowano, że efekty te były bardziej zauważalne po upływie 7 dni od zakończenia terapii, co sugeruje długotrwałe zmiany kliniczne i neuropsychologiczne wywołane przez tDCS.

Wyniki tego badania dostarczają pierwszych dowodów na potencjalne zastosowanie tDCS w zmniejszaniu objawów ADHD i poprawie funkcjonowania neuropsychologicznego u nastolatków, co wskazuje na możliwości wykorzystania tDCS jako metody leczenia ADHD.

W literaturze naukowej odnajdujemy też badania, które nie potwierdzają skuteczności tDCS. Różnorodność protokołów stosowanych w badaniach, chodzi m.in. o lokalizację stymulacji, intensywność prądu, liczba sesji, znacznie komplikuje możliwość formułowania jednoznacznych wniosków. W efekcie, tDCS nie jest jeszcze metodą, którą stosuje się w sposób standardowy, jak dzieje się to w przypadku depresji. Osoby chorujące na depresję mogą skorzystać już z mikropolaryzacji opartej o konkretne wskazania i w niektórych krajach jest to refundowana metoda leczenia zaburzeń nastroju. 

Mikropolaryzacja po badaniu QEEG

Jak wspomnieliśmy tDCS nie jest metodą dla wszystkich. Dostępne wyniki badań nie umożliwiają rekomendowania tej metody jako standardowego postępowania terapeutycznego w ADHD. Nie mniej jednak, jak pokazaliśmy, wykazywane są dowody istotnej skuteczności tego typu terapii u części osób. Obecne kierunki badań skupiają się na odpowiedzi na pytanie, komu i w jaki sposób tDCS ma szansę pomóc najbardziej w leczeniu objawów ADHD. 

W praktyce kluczowe wydaje się odpowiednie przeprowadzenie diagnozy i ocena stopnia nasilenia typowo poznawczych zaburzeń. Możemy też wesprzec się badaniami elektroencefalograficznymi, aby lepiej zaplanować stymulację. To, czy dana osoba wykazuje obniżoną lub spowolnioną aktywność kory przedczołowej możemy ocenić za pomocą badania QEEG. W Propsyche istnieje możliwość wykonania takiego badania.

Badanie QEEG to zaawansowana metoda analizy aktywności elektrycznej mózgu. Tradycyjna elektroencefalografia (EEG) rejestruje wzory fal mózgowych w czasie rzeczywistym, QEEG rozszerza możliwości EEG poprzez dokładną analizę ilościową zarejestrowanych danych, co pozwala na szczegółową interpretację wzorców aktywności mózgu.

Mózg to skomplikowana maszyneria. Wyobraź sobie, że jego prawidłowe funkcjonowanie to dobrze skoordynowana praca wielu elementów. Aby wszystko szło gładko, każdy moduł powinien pracować w odpowiednim tempie – nie za szybko, nie za wolno. W różnych obszarach naszego mózgu w czasie różnych zadań potrzebujemy innego tempa przetwarzania. Badanie QEEG pomaga oszacować, czy nasza kora mózgowa działa na optymalnym biegu i na prawidłowych obrotach. 

Potwierdzając w rzetelnie zebranym wywiadzie neuropsychologicznym nasilone objawy zaburzeń uwagi i pamięci roboczej oraz obserwując w wynikach badania QEEG odpowiadające tym objawom specyficzne zapisy elektroencefalograficzne możemy zastosować tDCS z większą pewnością, co do zasadności zastosowania stymulacji w przypadku danej osoby.

tDCS nie dla wszystkich

Mikropolaryzacja nie powinna być traktowana jako standardowe leczenie w ADHD. Nie jest to metoda dla wszystkich i na każdy rodzaj objawów. ADHD jest zaburzeniem o bardzo zróżnicowanym obrazie, co oznacza, że objawy i ich nasilenie mogą się wyglądać odmiennie u różnych osób. Dlatego nie każda metoda będzie skuteczna dla każdego z ADHD.

Leczenie ADHD wymaga zindywidualizowanego podejścia, które uwzględnia specyficzne potrzeby i objawy każdej osoby. Mikropolaryzacja mózgu może być częścią kompleksowego planu leczenia, ale nie zastąpi innych metod, takich jak farmakoterapia lub terapia behawioralna.

Aktualnie tDCS jest przedmiotem badań klinicznych, metoda nie została jeszcze w pełni zaakceptowana, jako standardowe postępowanie w ADHD. Naukowcy i klinicyści starają się wciąż ustalić, dla kogo i w jakich warunkach tDCS może być najbardziej korzystne.

Wiemy jednak wystarczająco dużo na temat bezpieczeństwa i skuteczności tDCS, aby rozważać jego zastosowania, gdy istnieje potrzeba poszukiwania alternatywnych do farmakoterapii metod leczenia. Szczególnie warto rozważyć mikropolaryzację w sytuacjach, gdy dotychczasowe leczenie nie przynosi odpowiedniego efektu lub efekty uboczne leczenia farmakologicznego są zbyt duże. Prawie 30 proc. dorosłych pacjentów z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) nie reaguje na standardowe interwencje farmakologiczne lub nie toleruje ich.

Mikropolaryzacja mózgu może stanowić także uzupełnienie terapii ADHD, należy ją traktować z ostrożnością, jako obiecującą, ale nadal badaną metodę. Osoba, które korzysta z tego rozwiązana powinna mieć pewność, że terapia będzie prowadzona w profesjonalnym gabinecie neuropsychologicznym lub lekarskim oraz że została szczegółowo poinformowana o możliwych korzyściach terapeutycznych i skutkach ubocznych. Ważne jest, aby osoby z ADHD oraz ich opiekunowie konsultowali wszelkie opcje terapeutyczne z wykwalifikowanymi specjalistami, którzy mogą pomóc w wyborze najodpowiedniejszego planu leczenia oraz aby nie zapominać, że najbardziej skuteczną metodą leczenia ADHD jest wielowymiarowe, całościowe podejście łączące metody biologiczne i behawioralne.

Literatura:

1. Salehinejad, M. A., Nejati, V., Mosayebi-Samani, M., Mohammadi, A., Wischnewski, M., Kuo, M. F., Avenanti, A., Vicario, C. M., & Nitsche, M. A. (2020). Transcranial Direct Current Stimulation in ADHD: A Systematic Review of Efficacy, Safety, and Protocol-induced Electrical Field Modeling Results. Neuroscience bulletin, 36(10), 1191–1212. https://doi.org/10.1007/s12264-020-00501-x
2.  Arnsten A. F. (2009). The Emerging Neurobiology of Attention Deficit Hyperactivity Disorder: The Key Role of the Prefrontal Association Cortex. The Journal of pediatrics, 154(5), I–S43. https://doi.org/10.1016/j.jpeds.2009.01.018
3. Cachoeira, C. T., Leffa, D. T., Mittelstadt, S. D., Mendes, L. S. T., Brunoni, A. R., Pinto, J. V., Blazius, V., Machado, V., Bau, C. H. D., Rohde, L. A., Grevet, E. H., & Schestatsky, P. (2017). Positive effects of transcranial direct current stimulation in adult patients with attention-deficit/hyperactivity disorder – A pilot randomized controlled study. Psychiatry research, 247, 28–32. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2016.11.009
4. Soff, C., Sotnikova, A., Christiansen, H., Becker, K., & Siniatchkin, M. (2017). Transcranial direct current stimulation improves clinical symptoms in adolescents with attention deficit hyperactivity disorder. Journal of neural transmission (Vienna, Austria : 1996), 124(1), 133–144. https://doi.org/10.1007/s00702-016-1646-y
5.  Cachoeira, C. T., Leffa, D. T., Mittelstadt, S. D., Mendes, L. S. T., Brunoni, A. R., Pinto, J. V., Blazius, V., Machado, V., Bau, C. H. D., Rohde, L. A., Grevet, E. H., & Schestatsky, P. (2017). Positive effects of transcranial direct current stimulation in adult patients with attention-deficit/hyperactivity disorder – A pilot randomized controlled study. Psychiatry research, 247, 28–32. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2016.11.009