Mikropolaryzacja mózgu (tDCS) a choroba Alzheimera i łagodne zaburzenia poznawcze

Mikropolaryzacja mózgu, znana także jako przezczaszkowa stymulacja prądem stałym (tDCS), stanowi sprawdzoną metodę wspomagającą walkę z wyzwaniami, jakie niosą ze sobą łagodne zaburzenia poznawcze oraz choroba Alzheimera. W ostatnich latach, tDCS przyciągnęła uwagę naukowców jako nieinwazyjna i potencjalnie skuteczna forma terapii, mogąca poprawić leczenie i opiekę nad pacjentami z zaburzeniami poznawczymi.

Chociaż „przezczaszkowa stymulacja prądem stałym ” może brzmieć nieco groźnie, w rzeczywistości jest to metoda terapeutyczna uważana za bezpieczną i dobrze tolerowaną. tDCS wykorzystuje bardzo niskie natężenia prądu, które nie powodują bólu ani znaczących skutków ubocznych, co zostało potwierdzone w wielu badaniach klinicznych. Ta nieinwazyjna forma terapii neuromodulacyjnej jest stosowana pod ścisłym nadzorem specjalistów, co dodatkowo zwiększa jej bezpieczeństwo w leczeniu zaburzeń poznawczych.

W niniejszym artykule przybliżę tę metodę, przedstawiając jej mechanizmy działania, potencjalne korzyści, a także wyzwania i ograniczenia. Badania wykazują, że tDCS może poprawiać funkcje poznawcze u osób z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi (ŁZP) oraz we wczesnych i średnio zaawansowanych stadiach choroby Alzheimera (AD). Jak dokładnie działa ta metoda? Czy jest bezpieczna? Na jakie wyniki możemy realnie liczyć? Zapraszamy do lektury, która oferuje zarówno wiedzę naukową, jak i praktyczne spojrzenie na mikropolaryzację mózgu.

Artykuł jest krótkim podsumowaniem obecnego stanu wiedzy na temat wykorzystania tDCS w leczeniu objawów zaburzeń poznawczych, ale może być również źródłem inspiracji dla pacjentów, ich rodzin i opiekunów, a także dla profesjonalistów poszukujących nowych rozwiązań w leczeniu i opiece nad osobami dotkniętymi tymi schorzeniami. Na końcu prezentuję również informacje na temat praktycznych aspektów wykorzystania mikropolaryzacji w terapii zaburzeniach poznawczych osób starszych w Propsyche i Promente w Bydgoszczy.

Mechanizm działania mikropolaryzacji

W jaki sposób działa tDCS w chorobie Alzheimera i łagodnych zaburzeniach poznawczych?

tDCS działa poprzez dostarczanie stałego, niskiego prądu elektrycznego do mózgu za pomocą elektrod umieszczonych na skórze głowy. Ten prąd moduluje aktywność neuronalną w mózgu, co może wpłynąć na procesy poznawcze. Prąd z tDCS może zwiększyć lub zmniejszyć pobudliwość neuronów, w zależności od parametrów stymulacji. Anodalna tDCS (gdzie anoda jest umieszczona nad stymulowanym obszarem) zwykle zwiększa pobudliwość neuronów, podczas gdy katodalna tDCS (z katodą nad danym obszarem) może ją zmniejszać.

Stymulacja może wpływać na plastyczność synaptyczną, która jest kluczowa dla procesów uczenia się i pamięci. tDCS może poprawiać plastyczność w obszarach mózgu dotkniętych przez AD i ŁZP, potencjalnie poprawiając funkcje poznawcze. W kontekście AD i ŁZP, tDCS jest często ukierunkowana na obszary mózgu, które są związane z funkcjami poznawczymi, takimi jak: pamięć, uwaga i funkcje wykonawcze. Celem jest poprawa lub utrzymanie tych funkcji. Anoda (pozytywna elektroda) zwykle umieszczana jest nad obszarami mózgu, które wymagają stymulacji, takimi jak lewy płat czołowy górny (DLPFC) dla funkcji wykonawczych czy obszary związane z pamięcią w płacie skroniowym (Rajji, 2021).

W terapii z wykorzystaniem mikropolaryzacji kluczowym czynnikiem jest tzw. protokół. Są to dobrane przez specjalistę takie parametry stymulacji jak ogólna liczba sesji, ich częstotliwość, natężenie prądu wykorzystanego do stymulacji oraz miejsce umieszczenia elektrod, a więc wybór obszarów mózgu, które są stymulowane. Protokoły tDCS mogą być dostosowywane indywidualnie w zależności od reakcji pacjenta i specyfiki zaburzeń, np. poza stymulowaniem obszarów mózgu związanych z pamięcią, mogą być stymulowane również obszary odpowiadające za funkcje wzrokowo-przestrzenne, jeśli wymagają w danym przypadku rehabilitacji. tDCS często łączy się z innymi formami leczenia, takimi jak farmakoterapia i treningi pamięciowe, przyczyniając się do większych efektów terapeutycznych. Jeśli interesuje Cię to, w jaki sposób specjalista decyduje o parametrach stymulacji, jak wybiera protokół, zajrzyj do tego artykułu na temat mikropolaryzacji mózgu.

Skuteczność mikropolaryzacji

Czy mikropolaryzacja mózgu jest skuteczną terapią zaburzeń poznawczych w chorobie Alzheimera i łagodnych zaburzeniach poznawczych?

Dostępne obecnie badania oraz metaanalizy wskazują na skuteczność mikropolaryzacji mózgu (tDCS) w zakresie poprawy sprawności funkcji poznawczych u pacjentów z chorobą Alzheimera i łagodnymi zaburzeniami poznawczymi (Cai i inni, 2019; Chen i inni, 2022). Po zastosowaniu terapii tDCS zaobserwowano poprawę ogólnego funkcjonowania poznawczego u pacjentów z ŁZP oraz łagodnymi do umiarkowanych przypadkami AD. Poprawa ta została oceniona przy użyciu testu MMSE (Mini-Mental State Examination), który jest najczęściej używanym narzędziem do oceny upośledzenia poznawczego w praktyce klinicznej. W badaniach nad skutecznością tDCS wykorzystuje się wiele testów neuropsychologicznych, które często badają bardzo szczegółowe aspekty funkcjonowania poznawczego, takie jak konkretny rodzaj uwagi lub pamięci. W przypadku szczegółowych testów neuropsychologicznych rzadziej wykazywana jest poprawa, która w analizie statystycznej okazuje się istotna.

Możemy założyć, że tDCS działa na różne osoby w różny sposób, wpływając na konkretną funkcję mózgową lub mechanizm. Czasami ogólna poprawa jest widoczna, ale trudno ją dokładnie zmierzyć w standardowych testach neuropsychologicznych. U niektórych osób poprawa w funkcjonowaniu poznawczym może wynikać z innych przyczyn niż u innych. Dlatego może być trudno wykazać, że tDCS miało wpływ na konkretną funkcję poznawczą u małej grupy pacjentów, jeśli tylko niektórzy z nich rzeczywiście na tym skorzystali. Badania nad tym, jakie protokoły stymulacji są najlepsze dla osób z określonymi deficytami i historią medyczną, są obiecującym obszarem badań w dziedzinie mikropolaryzacji mózgu. Można spodziewać się, że w najbliższych latach nastąpi znaczny postęp w tej dziedzinie, przekładając się na dalszy wzrost skuteczności tej metody.

Co osiągamy poprzez stosowanie mikropolaryzacji?

Aktualne badania naukowe potwierdzają wartość mikropolaryzacji mózgu (tDCS) jako metody rehabilitacji funkcji poznawczych, przydatnej w przypadku choroby Alzheimera i łagodnych zaburzeń poznawczych. Głównym celem tej terapii jest aktywizacja istniejącego potencjału poznawczego pacjenta i poprawa jego ogólnej sprawności w tym zakresie. Choć tDCS nie ma zdolności leczenia przyczyn choroby, to jednak, poprzez stymulację mózgu, może efektywnie łagodzić niektóre objawy, takie jak pogorszenie uwagi, pamięci czy funkcji wykonawczych. Dzięki temu pacjenci mogą doświadczać lepszej jakości życia i funkcjonowania przez dłuższy czas. Metoda ta przypomina działanie leków prokognitywnych, stosowanych w leczeniu chorób otępiennych, takich jak inhibitory cholinoesterazy, memantyna czy cerebrolizyna. Choć są to standardowo wykorzystywane środki farmakologiczne w leczeniu choroby Alzheimera, nie stanowią one leczenia przyczynowego, a jedynie objawowe. 

Jako metoda neuromodulacji mózgu, mikropolaryzacja mózgu poszerza repertuar możliwości terapeutycznych nakierowanych na leczenie objawowe zaburzeń poznawczych w przebiegu chorób otępiennych. W ramach kompleksowego planu terapeutycznego, mikropolaryzacja powinna być rozważana jako jedna z dostępnych metod leczenia i powinna być koordynowana przez doświadczonego specjalistę. Takie zintegrowane podejście umożliwia maksymalizację efektów terapeutycznych, dostosowując leczenie do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta.

Czy mikropolaryzacja jest zawsze skuteczna w łagodnych zaburzeniach poznawczych i chorobie Alzheimera?

Na jakie wyniki możemy realnie liczyć? Warto podkreślić, że stymulacja prądem stałym (tDCS), nawet w połączeniu z ćwiczeniami poznawczymi, podobnie jak każda metoda terapeutyczna, może nie przynieść oczekiwanych rezultatów u wszystkich osób. Indywidualne różnice w strukturze i funkcjonowaniu mózgu, a także różnorodność etiologii i przebiegu zaburzeń neurologicznych i psychiatrycznych, mogą wpływać na efektywność tej interwencji. Dlatego kluczowe jest fachowe monitorowanie efektów terapii, co wymaga stałego nadzoru ze strony wykwalifikowanego neuropsychologa i/lub lekarza.

Neuropsycholog, dzięki swojej wiedzy i doświadczeniu, jest w stanie dokładnie ocenić postępy pacjenta, dostosowując interwencję do jego indywidualnych potrzeb i reakcji na leczenie. Regularne oceny neuropsychologiczne są niezbędne, aby zapewnić, że terapia jest nie tylko bezpieczna, ale także skuteczna. W przypadku braku oczekiwanych postępów, neuropsycholog może zalecić modyfikację protokołu terapeutycznego lub zastosowanie innych metod leczenia. Stały nadzór specjalisty zapewnia, że terapia tDCS w połączeniu z treningiem funkcji poznawczych jest przeprowadzana w sposób odpowiedzialny i skoncentrowany na najlepszym interesie pacjenta.

Czas trwania stymulacji

Jak długo trwa terapia z wykorzystaniem mikropolaryzacji mózgu (tDCS)?

Stymulacja zwykle odbywa się z intensywnością w zakresie od 1 do 2 mA. Czas trwania jednej sesji tDCS często wynosi od 20 do 30 minut. Leczenie może być przeprowadzane kilka razy w tygodniu przez określony czas, często od 2 do 6 tygodni. W trakcie stymulacji pacjent może odpoczywać (np. oglądać telewizję lub leżeć bez aktywności) lub wykonywać ćwiczenia poznawcze (np. na tablecie z wykorzystaniem programów komputerowych).

Ważne jest, aby w przypadku ŁZP i AD, terapia z wykorzystaniem mikropolaryzacji była regularna i odpowiednio intensywna. W oparciu o analizę wielu badań nie stwierdzono znaczącej poprawy w wynikach testu MMSE, gdy całkowita liczba stymulacji wynosiła od 5 do 10. Gdy liczba stymulacji mieściła się w przedziale od 10 do 15, wynik MMSE znacząco wzrósł. Natomiast, gdy liczba stymulacji przekroczyła 15, wynik MMSE poprawił się jeszcze bardziej (Chen i in., 2022).

Po odnotowaniu korzystnych dla pacjenta zmian, można rozważyć zmniejszenie częstotliwości stymulacji. Indywidualne dostosowanie protokołu tDCS do konkretnego pacjenta, uwzględniające wiek, etap choroby, a także inne istotne czynniki kliniczne, jest kluczowe dla osiągnięcia optymalnych wyników. Stąd też ważna jest przy rehabilitacji funkcji poznawczych z wykorzystaniem tDCS stała współpraca z neuropsychologiem i lekarzem psychogeriatrą lub neurologiem.

Trwałość efektów

Czy efekty mikropolaryzacji są trwałe?

W zależności od indywidualnego przypadku, efekty tDCS mogą utrzymywać się przez różne okresy po zakończeniu terapii. W niektórych badaniach obserwowano utrzymanie poprawy funkcji poznawczych po zakończeniu serii tDCS, choć nierzadko efekty malały już kilka tygodniu po przerwaniu stymulacji. Przypomina to sytuację, w której, aby odnosić korzyści z leczenia farmakologicznego potrzebne jest regularne stosowanie leków i gdy są odstawiane, problem wraca lub objawy się nasilają.

Trwałość efektów stymulacji zależy od wielu czynników, w tym od indywidualnych cech pacjenta, etapu choroby, a także od specyfiki protokołu tDCS. Intensywność, lokalizacja elektrod, czas trwania i częstotliwość sesji są kluczowe dla osiągnięcia długotrwałych efektów, przy czym protokoły o wyższej intensywności i częstsze sesje często prowadzą do lepszych i dłużej utrzymujących się rezultatów.

Połączenie mikropolaryzacji i terapii neuropsychologicznej

Czy stosowanie ćwiczeń i mikropolaryzacji pomaga bardziej?

W świetle dotychczasowych badań, wykorzystanie tDCS we wczesnych etapach zaburzeń poznawczych, szczególnie w połączeniu z interwencjami wspomagającymi funkcje poznawcze. Przykładem takiego połączenia jest badanie Martina i współpracowników (2019), w którym 68 uczestników z amnestycznymi zaburzeniami poznawczymi (ŁZP) zostało losowo przydzielonych do grupy otrzymującej aktywną tDCS połączoną z treningiem poznawczym, lub do grupy otrzymującej symulowaną tDCS (sham). Sesje treningowe trwały od 45 do 60 minut, z zastosowaniem aktywnej tDCS o natężeniu 2 mA przez pierwsze 30 minut każdej sesji. Anoda umieszczona była nad lewym płatem czołowym górnym (DLPFC), a katoda nad prawym płatem czołowym. Oceny poznawcze, ze szczególnym uwzględnieniem pamięci werbalnej, przeprowadzono na początku, na końcu terapii, oraz 30 dni po zakończeniu. Wyniki wykazały, że tylko uczestnicy otrzymujący aktywną tDCS doświadczyli poprawy w zakresie pamięci werbalnej w porównaniu z wynikami początkowymi, zauważając jednocześnie poprawę w obu grupach po 30 dniach. Wyniki te rzucają światło na potencjalną rolę niskiej intensywności prądu w terapii poznawczej.

Stosowanie stymulacji tDCS w połączeniu z ćwiczeniami poznawczymi może być wyjątkowo korzystne, tworząc synergiczny efekt, który znacząco przewyższa rezultaty każdej z tych metod stosowanych oddzielnie. Główną zaletą tego połączenia jest wzajemne wzmacnianie się obu metod, co przekłada się na efektywniejszą i bardziej kompleksową stymulację mózgu.

Po pierwsze, tDCS może zwiększać neuroplastyczność mózgu, co ułatwia przyswajanie nowych informacji i umiejętności nabywanych podczas ćwiczeń poznawczych. Dzięki tDCS, obszary mózgu odpowiedzialne za przetwarzanie i przechowywanie informacji mogą być bardziej receptywne na stymulację, co z kolei może przyczyniać się do lepszej adaptacji i regeneracji neuronalnej.

Po drugie, ćwiczenia poznawcze, podobnie jak każdy rodzaj treningu, wymagają aktywacji określonych obszarów mózgu. tDCS może zwiększać efektywność tych ćwiczeń poprzez bezpośrednią modulację aktywności neuronalnej, co może prowadzić do szybszego i bardziej znaczącego rozwoju umiejętności poznawczych, takich jak pamięć, uwaga czy rozwiązywanie problemów.

Ogólne przeciwwskazania i skutki uboczne mikropolaryzacji

Należy unikać stosowania tDCS u osób z wszczepionymi urządzeniami elektrycznymi, takimi jak stymulatory serca, ponieważ może to zakłócić ich działanie. Kobiety w ciąży oraz osoby z chorobami skóry na głowie w miejscu potencjalnej stymulacji również powinni unikać mikropolaryzacji. 

Co do skutków ubocznych, są one zazwyczaj łagodne i odwracalne. Najczęściej wymieniane to dyskomfort w miejscu przyłożenia elektrod, uczucie swędzenia, pieczenia lub mrowienia podczas stymulacji. Rzadziej można doświadczyć przemijających bólów głowy, zmęczenia czy zawrotów głowy po zakończeniu terapii. Bardzo rzadko zgłaszano przypadki przejściowego zmniejszenia zdolności poznawczych lub zmian w nastroju.

Mikropolaryzacja w chorobie Alzheimera w Propsyche

Mikropolaryzacja mózgu, znana także jako tDCS, to innowacyjna metoda terapeutyczna, która zyskuje na popularności jako forma wsparcia terapii osób z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi (ŁZP) oraz chorobą Alzheimera (AD). W naszym ośrodku, Propsyche w Bydgoszczy, oferujemy terapię tDCS w ramach kompleksowego i interdyscyplinarnego podejścia do leczenia psychogeriatrycznego, zapewniając pacjentom i ich rodzinom ciągłą opiekę ze strony doświadczonego zespołu składającego się z lekarza, pielęgniarki oraz neuropsychologa.

Terapia domowa

Czy terapia z wykorzystaniem mikropolaryzacji może być przeprowadzana w domu pacjenta? Dzięki rozwojowi technologii, nowoczesne urządzenia tDCS są na tyle kompaktowe, bezpieczne i proste w obsłudze, że umożliwiają bezpieczne stosowanie terapii w warunkach domowych. Zwykle pacjent lub opiekun wykonuje zabieg, po uprzednim przeszkoleniu i pod ścisłym nadzorem lekarza lub specjalisty.

Czy terapia z wykorzystaniem mikropolaryzacji może być przeprowadzana w domu pacjenta? Dzięki rozwojowi technologii, nowoczesne urządzenia tDCS są na tyle kompaktowe, bezpieczne i proste w obsłudze, że umożliwiają bezpieczne stosowanie terapii w warunkach domowych. Zwykle pacjent lub opiekun wykonuje zabieg, po uprzednim przeszkoleniu i pod ścisłym nadzorem lekarza lub specjalisty. Urządzenie jest zdalnie programowane przez profesjonalistę, co zapewnia odpowiednią regulację i kontrolę parametrów stymulacji. Warto jednak pamiętać, że takie działanie wymaga wcześniejszej konsultacji medycznej oraz przestrzegania ściśle określonych wytycznych i procedur. W Propsyche stosujemy aparaty tDCS Sooma Duo.

Koszt terapii

W Propsyche w Bydgoszczy oferujemy sesje stymulacji tDCS w łagodnych zaburzeniach poznawczych i chorobie Alzheimera w cenach wahających się od 100 do 150 złotych za sesję. Nasz typowy miesięczny plan leczenia w początkowej fazie terapii zakłada od 15 do 20 sesji stymulacji, co stanowi efektywne i skoncentrowane podejście do leczenia.

Dla pacjentów zainteresowanych przeprowadzaniem terapii w domu, oferujemy opcję wypożyczenia urządzenia tDCS. W okresie intensywnej terapii, która zwykle obejmuje 4-5 sesji tygodniowo, trwających od 20 do 30 minut każda. Ostateczny koszt zależy od indywidualnie dobranego protokołu. Ta opcja zapewnia wygodę przeprowadzania terapii w domowym zaciszu, jednocześnie pozostając pod profesjonalnym nadzorem naszego zespołu. Nasze zaangażowanie w zapewnienie wysokiej jakości opieki i dostosowanie leczenia do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta, sprawia, że Propsyche jest idealnym miejscem do rozpoczęcia drogi do poprawy funkcji poznawczych u pacjenta z zaburzeniami otępiennymi.

Skontaktuj się z nami!

Jeśli zastanawiasz się, czy tDCS jest odpowiednią opcją terapeutyczną dla Ciebie lub Twojego bliskiego, zadzwoń lub napisz do nas. Nasz zespół jest gotowy udzielić wszelkich informacji, omówić potencjalne korzyści oraz przeanalizować indywidualny przypadek, aby zapewnić najlepszą możliwą opiekę. Pamiętaj, że każdy przypadek jest inny. Nasze indywidualne podejście i wieloletnie doświadczenie w opiece nad pacjentami z chorobami otępiennymi pomagają w dopasowaniu terapii do osobistych potrzeb pacjenta.

Badania pokazują, że tDCS jest bezpieczną i dobrze tolerowaną metodą, która u części pacjentów może zauważalnie poprawić funkcjonowanie poznawcze. Metoda ta wykorzystuje niskie natężenia prądu do stymulowania określonych obszarów mózgu, co pozytywnie wpływa na plastyczność synaptyczną i procesy poznawcze. Szczególnie efektywna okazuje się w połączeniu z terapiami neuropsychologicznymi, tworząc synergiczny efekt poprawy funkcji poznawczych. W Propsyche stosujemy nowoczesne i bezpieczne urządzenia tDCS Sooma Duo, co umożliwia przeprowadzanie terapii także w domowym otoczeniu pacjenta, pod ścisłym nadzorem naszych specjalistów.

Literatura:

1. Brunoni, A. R., et al. (Eds.). (2021). Transcranial Direct Current Stimulation in Neuropsychiatric Disorders. https://doi.org/10.1007/978-3-030-76136-3_20
2. Cai, M., Guo, Z., Xing, G., Peng, H., Zhou, L., Chen, H., McClure, M. A., He, L., Xiong, L., He, B., Du, F., & Mu, Q. (2019). Transcranial Direct Current Stimulation Improves Cognitive Function in Mild to Moderate Alzheimer Disease: A Meta-Analysis. Alzheimer Disease and Associated Disorders, 33(2), 170–178. https://doi.org/10.1097/WAD.0000000000000304
3. Chen, J., Wang, Z., Chen, Q., Fu, Y., & Zheng, K. (2022). Transcranial Direct Current Stimulation Enhances Cognitive Function in Patients with Mild Cognitive Impairment and Early/Mid Alzheimer’s Disease: A Systematic Review and Meta-Analysis. Brain Sciences, 12, 562. https://doi.org/10.3390/brainsci12050562
4. Martin, D. M., Mohan, A., Alonzo, A., Gates, N., Gbadeyan, O., & Meinzer, M. (2019). A Pilot Double-Blind Randomized Controlled Trial of Cognitive Training Combined with Transcranial Direct Current Stimulation for Amnestic Mild Cognitive Impairment. Journal of Alzheimer’s Disease, 71(2), 503–512.
5. Rajji, T. K. (2021). Neurodegenerative Cognitive Disorders. In Transcranial Direct Current Stimulation in Neuropsychiatric Disorders: Clinical Principles and Management (pp. 443-462).